Wśród odbiorców tego bloga są zarówno osoby zaawansowane w uprawie storczyków, jak i początkujący amatorzy, a nawet zupełni laicy. Z myślą zwłaszcza o tych ostatnich przygotowałem wpis dotyczący biologii storczyków. Mam nadzieję, że jego lektura pozwoli na zrozumienie, jak bardzo te niezwykłe rośliny różnią się od innych uprawianych w naszych mieszkaniach, na balkonach i w ogrodach.
Storczyki zwykle kojarzą nam się z tropikami. Rzeczywiście te najbardziej atrakcyjne pochodzą ze strefy międzyzwrotnikowej. Jednak orchidee to rośliny kosmopolityczne, zasiedlające wszystkie strefy klimatyczne, również strefę klimatu umiarkowanego. W Polsce można je spotkać zwłaszcza na górskich łąkach i wzdłuż strumieni. Nasze rodzime gatunki różnią się jednak zasadniczo od tych tropikalnych-rosną w glebie, czyli są geofitami. A storczyki w dżungli rosną jako epifity.
Epifity to rośliny (nie tylko storczyki!), które rosną na gałęziach i pniach drzew, ale służą im one jedynie jako podpory, nie pobierają z nich wody ani substancji odżywczych, czym odróżniają się od np. jemioły, będącej półpasożytem (przeprowadza proces fotosyntezy, ale wodę z solami mineralnymi "podkrada" drzewu). Przystosowanie do życia wysoko w koronach drzew ma znaczenie ewolucyjne: pozwala wygrać epifitom nieustającą walkę o dostęp do światła słonecznego, które w lesie tropikalnym jest towarem najbardziej deficytowym. Storczyki poszły o krok dalej, bo potrafią również rosnąć na nagich skałach jako litofity.
Co umożliwia storczykom rozwój w koronach drzew? Przede wszystkim specyficzny sposób rozmnażania, bowiem tworzą one bardzo małe nasiona, niemal zupełnie pozbawione substancji zapasowych i niezdolne do samodzielnego kiełkowania. Do tego storczyki potrzebują grzyba: nasiona muszą zostać zainfekowane nitkami grzybni, która dostarcza im wody oraz cukru niezbędnego w procesie kiełkowania. Współpracę między rośliną a grzybem nazywamy mikoryzą. Wyróżniamy wiele jej typów, u storczyków występuje mikoryza endotroficzna, czyli strzępki grzybni nie są widoczne gołym okiem, lecz występują wewnątrz włośników. Odkrycie roli grzyba w procesie rozwoju nasion storczyków było milowym krokiem w uprawie na wielką skalę, zaczęto bowiem wysiewać je na sztucznych pożywkach bez udziału grzyba mikoryzowego. W ten sposób storczyki trafiły pod strzechy. W naturze nasiona są unoszone przez wiatr i osiadają w zakamarkach kory, gdzie przy ogromnej dozie szczęścia natrafiają na odpowiedni gatunek grzyba i kiełkują. Jest to bardzo powolny proces-wytworzenie pierwszego korzenia zajmuje czasem 4 lata, a pierwsze kwitnienie następuje po kolejnych 6-10 latach. Dlatego storczyki, aby przetrwać, wytwarzają ogromną liczbę nasion, sięgającą nawet 5 milionów w jednej torebce nasiennej.
Aby zasiedlić korony drzew, storczyki musiały odpowiednio zmodyfikować swoją budowę. Wyróżniamy dwa typy wzrostu: monopodialny i sympodialny. Storczyki monopodialne, np. Phalaenopsis, Vanda, Sedirea, Angraecum, Aerangis mają jedną główną oś pędu, wzdłuż którego wyrastają korzenie i liście, a wierzchołek posiada zdolność nieograniczonego wzrostu; brak organów zapasowych. Storczyki sympodialne, np. Dendrobium, Oncidium, Cymbidium, Stanhopea rozrastają się na boki dzięki kłączom i mają wiele przyrostów, z których każdy tworzy organ spichrzowy, czyli pseudobulwę. Pseudobulwa to zgrubiały nadziemny fragment łodygi, w którym zgromadzone są cukry i woda. Dzięki temu storczyki sympodialne mogą przetrwać okresy suszy. STORCZYKI EPIFITYCZNE NIE TWORZĄ BULW, taka nomenklatura jest błędem! Korzenie storczyków epifitycznych również posiadają wyjątkowe właściwości. Pokryte są warstwą martwych komórek, czyli welamenem, który chłonie wodę jak gąbka oraz umożliwia roślinie solidne przymocowanie do powierzchni kory. Aktywnie rosnące korzenie mają zwykle zieloną końcówkę, która jest bardzo wrażliwa i nawet dotyk może zahamować jej wzrost.
W następnym poście znajdą się informacje na temat zapylania, budowy kwiatu, okresie spoczynku oraz możliwościach uprawy w mieszkaniu.
